Меню
16+

Сетевое издание «Бабаюртовские вести»

19.10.2020 15:11 Понедельник
Категория:
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!

Гьасанай - тюнегюн ва бугюн

Автор: Г.Аджиев

Гьасанай – Бабаюрт районну гиччи юртларыны бириси. Гетген асруну башында къумукъ Эсги Гьасанай ва немислер яшайгъан Янгы Гьасанай ва Гиччи Шава деген юртлар къошулуп болгъан Гьасанай бир вакътилерде Дик ва Гьасанай-Дик деген атланы юрютюп тургъан. Гьасанайны сабанлыкълары районда лап да берекетли санала ва шогъар гёре буса да ярай, юртлулар аслу гьалда юрт хозяйство тармакъ булан машгъул.

1920-нчы йылларда Германиядан гёчюрюлюп гелген немислер Эсги Гьасанайны ювугъунда Дик деген отар къуралар. Бара-бара юртлар къошулуп, Гьасанай-Дик деген ат булан айланагъа таныла. Немислени геливю булан юртгъа янгы технологиялар да геле. Айтагъаным, юртда артезиан сув чыгъарыла, пус булан ишлейген тирмен къурула, гечелер буса юртну электрик лампочкалар ярыкъ эте. Амма 1941-нчи йылда намарт душман Ватаныбызгъа чапгъын этип, гьасанайлыланы гележекге ярыкъ умутлары къыркъыла...

Уллу Ватан давну йылларында Гьасанай-Дикде яшайгъанланы санаву 200-ден де оьтмеген. Шо йылларда юртда къумукълар, немислер, мычыгъышлар, ногъайлар ва оруслар яшагъан.

Уллу Ватан давну биринчи гюнлеринден башлап гьасанайлыланы хыйлылары Ватаныбызны эркинлиги учун ябушмагъа гьазирлигин билдирелер ва биринчи имканлыкъ болгъандокъ, фронтгъа гёнгюллю кюйде гетелер. Шо къагьрулу йылларда Гьасанай давгъа оьзюню 30-дан да артыкъ эревюллю уланларын узата. Оланы арасында 3 немис улан да болгъан.

Гьасанайлылар немис-фашистлеге къаршы къоччакъ кюйде дав этелер. Танкист Исай Хайбуллин дав майданда гёрсетген къоччакълыгъы ва игитлиги учун эки керен Къызыл Юлдуз ордени булан савгъатлангъан, къоркъув билмеген лейтенант Салимхан Гьажаматов Сталинград урушда къоччакъ кюйде жан берген, орус улан Сафонов оьзюню атын даимликге Уллу Ватан давну тарихине яза.

Уллу Ватан дав Гьасанайны 20 къоччакъ уланыны жанларын къыя. Къалгъанлары Уьстюнлюк булан ата юртуна къайталар ва дав тозгъан ерли хозяйствону аякъгъа тургъузувда къайратлы загьмат тёгелер.

Бугюнгю гьасанайлы яш наслу оьзлени уллаталарыны эсделигин унутмай сакъласын учун юртда кёп иш этиле. Гьар йыл 9 майда ерли школаны абзарында къурулгъан мемориалны алдына охувчу яшлар жыйылалар, оьзлени уллаталарыны атларын эсгерелер, олагъа бугюнгю парахат яшав саялы баракалла айталар.

1942-нчи йылда Гьасанай-Дикде яшайгъан немислени Къазахстанны чёллерине сюргюн эте. Оланы арты булан мычыгъышланы да йибере. Юрт бошай. Юрт хозяйствода загьматгъа къатынгишилер, сакъатлар, уллулар ва бронь берилген механизаторлар къала. Оланы гьариси оьзлер учун да, давгъа гетген ювукъ адамлары учун да загьмат тёгелер.

Шо къагьрулу йылларда ашлыкъ болдурувну ударниклери арагъа чыгъа. Оланы арасында Алимхан Гьажаматовну оьз ери бар.

Дав йылларда оьзюню «темир аты» булан Алимхан Гьажаматов оьзю загьмат тёгеген колхозда мол ашлыкълар къайтарылсын учун янын салып ятмай. Неге тюгюл де, ашлыкъ бары да затны башы экенни ва намарт душманлар булан жанынкъанын аямай ябушагъан Къызыл асгерлер токъ болма герекни ол яхшы билген. Шо йылларда Алимхан Гьажаматовну ва ону йимик топуракъда загьмат тёгеген оьзге сабанчыланы къастлары булан хозяйстволарда къайтарылгъан ашлыкъланы оьлчевю давдан алдагъы йыллардан чы нечик де аз болмай, кёбюсю якълардан артыкъ да болуп чыгъа. Шо йылларда язлыкъ ашлыкъ чачывда етишген уьстюнлюклери саялы, Алимхан Гьажаматов Дагъыстанны Оьр Советини Президиумуну Гьюрметлев грамотасы булан савгъатлана.

2019-ныу йылда Октябр инкъылапны орденини ва Ленинни атындагъы орденни кавалери Алимхан Гьажаматовну аты Гьасанай школагъа берилди.

Ватан даву Уллу Уьстюнлюк булан тамамлана. Юртлагъа парахатлыкъ геле. Дав кёп-кёп жагьиллени жанларын къыйгъангъа гёре, авлакъларда ишлемеге адамлар етишмей. Шо тарчыкълы йылларда гьасанайлылар бары да гючюн дав бузгъантозгъан юрт хозяйство тармакъны гене аякъгъа тургъузмагъа, партия салгъан талапланы уьстюнлю кюйде кютмеге гьаракат этелер.

Аста-аста юрт алдынгъы кююне къайта. Амма сюргюнге гетген немислер юртгъа дагъы къайтмай. Гьасанай-Дик де Гьасанайгъа айлана ва немислер къургъан юрт янгыз тарихни бетлеринде къала.

Гьасанайда биринчи школа 1928- нчи йылда немис сабанчы Христофор Васильевич Браунну сиптечилиги булан ачыла ва школа ону уьюнде ерлеше. Школада дарсланы да Браун оьзю юрюте. Шо вакътилерде школада 15 яш билим алгъан. Заман гетип, школа генглешмеге, шону булан охувчуларыны санаву да артмагъа башлай. Уллу Ватан давда Гьасанай школаны битдирген 20 яш халкъыбызны эркинлиги учун оьзлени жанларын къурбан этгенлер.

Узакъ йылланы боюнда Гьасанай орта школаны директору болуп Ирбайхан Магьмутов, артдагъы 33 йылны боюнда буса ону уланы Мурат Магьмутов ишлей. Гьасанай школа школаланы арасында 1996-нчы ва 1998-нчи йыллар юрюлген Бютюнроссия конкурсунда буса «Йылны школасы» болгъан. Мурат Магьмутов буса 1996-нчы йыл «Йылны директору» деген сыйлы атгъа ес бола. Мурат Магьмутовну ёлбашчылыгъы булан школа 2007-нчи йылда школа-миллионер бола. Школада бу охув йылда 134 охувчу охувгъа къуршалгъан.

Гьасанайлылар оьзлени юртуну оьсювюне къошум этген юртлуларыны атларын уллу оьктемлик булан эсгерелер. Юртну тарихине, мен оьрде эсгерип гетген Алимхан Гьажаматовдан къайры да, Дагъыстанны ат къазангъан сувчулары Гьамзат Аюбов, Гьарун Янтиков ва Рашитхан Магьмутов, Дагъыстанны ат къазангъан къурувчулары Ярасул Девеев, Юнус Гьажаматов ва Гьажимурат Истамбулов, Загьмат Къызыл Байракъ орденини кавалери Гюлшарап Акъмурзаева, философия илмуланы доктору, Бютюндюнья информатизацияны академиясыны академиги, профессор Гьамит Гьажаматов, Россияны ат къазангъан артисти, Дагъыстанны халкъ артисти Басир Магьамматов, 3-нчю даражалы Макътавлукъ орденини кавалери Хизри Исаев, Дагъыстанны юрт хозяйствосуну ат къазангъан къуллукъчусу Абдулгьалим Юсупов, Дагъыстанны ат къазангъан врачы Рашитбек Магьмутов, алдынлы муаллимлер Ирбайхан Магьмутов, Абдулгьаким Картгишиев ва Халжат Бахтиева ёлдашланы атлары алтын гьарплар булан язылгъан. Олар оьсюп гелеген яш наслуну жанлы уьлгюлеридир. Олардан уьлгю алып, гьасанайлыланы кёплери юртну, районну ва Дагъыстанны тарихине оьзлени атларын язар чакъы лайыкълы ишлер этмеге болажагъына инанмагъа сюебиз.

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

9