Давда сыналгъан къысмат

1941-1945-нчи йыллардагъы уллу Ватан дав, бизин уьлкебизни тарихини лап да ачыкъ, лап да пашман къайгъылы бетлери болуп токътады.

Бугюнгю ярыкъ гюнлени биз Гитлерчи Германияны талавурчу черивлеринден уьст гелгенибизни, шо давда фашистлени тозуп, уьстюнлюкню гелтирген, ону ортакъчыларыны гючлю ябушувларындан гёргенбиз. Совет уьлкебизге душман чапгъын этгенде, яш уланлар ва къызлар, Ватанын якъламакъ учун жанын-къанын аямай дав майданларда душмангъа къаршы ябушгъан. Оланы кёплери уьстюнлюк учун жанларын къурбан этген, бирлерин санларын сёкген, давадан сонггъу йылларда да элибизни бузулгъан экономикасын гётермек учун загьмат тёкген.

Оланы гьакъында биз бугюнлерде эсгермей къойма болмайбыз. Эсгермей къойма гьакъыбыз да ёкъ. Оланы къоччакълыгъы да оьсюп гелеген яш намуслагъа уьлгю болуп гелген.

Бугюнгю макъалада мен, уллу Ватан давну ортакъчысы, оьмюрюню кёп йылларын яш наслугъа билим беривге багъышлагъан Абдулла Жанакъаевич Гьажимурзаевни гьакъында язма сюемен.

Абдулла Жанакъаевич Гьажимурзаев 1921-нчи йыл Къарабёбеде тувгъан. Ол оьзюню тенглилери булан юртдагъы школаны тамамлап, 1934-нчи йыл Хасавюрт шагьардагъы муаллимлер гьазирлейген училищеге охума тюше. Эсгерилген охув ожакъны 1938-нчи йыл яхшы къыйматлагъа тамамлап, ол 1939-нчу йыл районда Мужукъай юртунда башлапгъы классланы муаллими болуп загьмат ёлун башлай.

Абдулла Гьажимурзаев Мужукъай школада кёз заманда ишлемей, шо йылны август айында Севастопольдеги зенит артиллерия училищесине охума тюше ва ону 1941-нчи йылны июн айында тамамлай.

Яш уланы юрегиндеги уллу муратлары, яшавгъа чыгъармагъа ойлагъан умутлары ишлери … Булар барысы да бир мюгьлетде арекге тебериле. Дав башлангъан деген аччы хабар Абдулланы яшавун да бюс-бютюнлей алышдыра.

Оьзюню ёлдашлары да булан ол Севастополь шагьар военкоматдан таба фронтгъа гете.

1941-нчи йылны октябрь айыны 11-нде Абдулла Гьажимурзаевни яшавунда унутулмас гюн болуп токътай… Шо гюн оьзюню дав ёлдашлары булан Совет командованиени дав буйругъуна къарай. Арадан заман да гетмей ону штабгъа чакъыра. Тез етишип командирини уьстюне етишген Абдулла, оьзлеге тапшурулгъан дав буйрукъ бек жаваплы экенни англай.

Батареяны командири Абдулла Жанакъаевич Гьажимурзаев оьзюню дав ёлдашлары да булан Липецк учунгъу гючлю къыргъынлы давгъа тюше. Давну биринчи йылында болгъан къыргъынланы, тенгсиз ябушувланы гёрген яш уланлар , дав майданда бетге-бет душман булангъы урушларда ортакъчылыкъ этип къанын-жанын аямай ябушалар.

Шо давда ол ва оьзге солдатлар игитлик ва къоччакълыкъ гёрсетип ябушалар. Ёлдашларыны кёбюсю дав майданда жанларын къурбан эте. Тек Абдулла ругьдан тюшмей. Ол ахыр тынышына ерли дав этмеге токъташа. Душманны танклары, артиллериясыны , минамёт ва пулемётдан атышывуну тюбюнде де, ол команда пунктун къоймай, къалгъан дав ёлдашлары ва тюз урушлу артиллерия оту булан душманны танкларын чапгъын этеген ёлундан къайтаргъан.

Ювукъдагъы дав алатны душманны минасы атылтгъанда, Абдулла чалт етишип, душмангъа оьзю янгыз атышып башлай. Онда огъар яшав булан сыйышмайгъан авур яра тие ва ону оьлгенлени сыдрасына гийире. Липецк учунгъу ва танклар булангъы атышывда гёрсетген къоччакълыгъы учун ол «Къызыл Байракъ» ордени булан савгъатламакъ деп Указ чыгъа. Тек бир затлар байлавлу болуп, савгъат игитге тапшурулмай къала. Амма ону игит келпети ва давда гёрсетген къоччакълыгъы оьзюню дав ёлдашларына уьлгю болуп токътагъан.

Аллагьны кёмеги булан Абдулла гючлю давда оьлюмден уьст геле. Ол госпитальда яралары къолай болуп чыкъгъанда, Ватанын якълайгъан совет асгерлени сыдрасына къошула ва дав урушларда ортакъчылыкъ этип ёлдашлары булан бирге уллу уьстюнлюкню гюнюн ювукълашдыра.

Ону Ватан давда гёрсетген къоччакълыгъын Ватаны тергевсюз къоймагъан. Ол уллу уьстюнлюкню 20 ва 25 йыллыгъы деген медаллар, макътав белгилер ва баракалла кагъызлар булан савгъатлангъан.

Давдан сонггъу йылларда Абдулла Гьажимурзаев оьзюню загьмат ёлун давам эте. 1953-нчю йыл ол Усть-Омчуг шагьарда Дальстройда техника складланы ёлбашчысы болуп ишлей. Бу ишде ол 1957-нчи йыл болгъунча загьмат тёге.

Абдулла Жанакъаевич йыракъда, ят элде болса да, ата юрту, оьр району ону юрегинден бир таймагъан. Кёп де ойлашмай ол Дагъыстангъа къайта. 1949-нчу йыл Абдулла Гьажимурзаев «Сельхозтехниканы» Бабаюрт бёлюгюнде охуп, 1 класлы тракторист-машинист касбугъа ес болгъангъа гёре, 1958-нчи йыл Бабаюртдагъы 2 номерли орта школада охувчулагъа загьмат ва машин гьайдавну къайдаларын уьйретеген дарсланы муаллими болуп ишлей.

Абдулла Жанакъаевич оьзюню яшдан берли юрегиндеги умутун яшавгъа чыгъармакъ муратда оьр охув ожакъгъа тюшмеге токъташа ва 1963-нчю йыл ол ишинден айырылмагъан кюйде Пятигорск шагьардагъы пачалыкъ педагогика институтну немис тил факультетине охума тюше ва ону 1968-нчи йыл яхшы къыйматлагъа тамамлап оьзю сюеген касбугъа ес бола.

1963-нчю йылдан башлап оьр охув ожакъгъа охума тюшгенде оьзю ишлейген школада 5-10 класлагъа немис тилден дарслар да бере. Абдулла Гьажимурзаев дарсларында гьар яшны, юрегини ачгъычын тапгъандай, олар булан пикирлеше, гьар охувчугъа етишеген кюйде дарсны терен маънасын англата ва оланы оьз башына ишлемеге де уьйрете.

Абдулла Жанакъаевич школада охувчуланы интернационал ва патриот ругьда тарбиеллай, оланы оьзге социалист уьлкелени охувчуларына кагъызлар яздыра, ону ёлбашчылыгъы булан «Бригантина» деген миллетара дослугъуну клубу иш гёре.

Абдулла Гьажимурзаев Дагъыстан АССР-ни муаллимлерини билимлерин камиллешдиреген институтуну штатда тюгюл инспектору болуп да белгиленген. Ол оьзю де бир-нече керен билимин камиллешдирген ва янгы охув программагъа байлавлу оьтгерилеген семинарларда да ортакъчылыкъ этген.

Абурлу ва къыйын касбуну устасы А.Гьажимурзаев халкъ арада ва оьзю ишлеген коллективлерде абур-сый къазангъан, ишинден даим жаваплыкъны гьис этип, оьзтёрече янашгъан. Ол школада оьтгерилеген ва жамият жыйынларда да ортакъчылыкъ этип, яш наслуну Ватанны сюювге ва патриот ругьда тарбиялавда оьз къошумун этген. А.Жанакъаевич дос-къардашны, иш ёлдашларыны сююнчюнде де, къайгъысында да ортакъчылыкъ этип, тарыкъ болгъанда кёмек къолун узатгъан.

Агьлюсю Калимат да булан, ол татывлу ожакъ къуруп 3 уланны ва 4 къызны оьсдюрюп тарбиялагъан ва олагъа хас ва оьр билимлер берген. Къызлары Камиля ва Эльмира атасыны ёлун тутуп, оьр охув ожакъланы тамамлап, тыш тиллени инглис-немис ва франко-немис факультетлерин тамамлап, муаллимлер болуп ишлейлер.

А.Гьажимурзаев авлетлерине давну къагьруллу йыллары гьакъда кёп айтгъан.

- Бизин атабыз, дав заманны эсгерегенде, ону гёзлеринден дав йыллар суратланагъаны гьис этиле эди. Атабыз давну гьакъында хабарлай туруп, «Яшайыкъ деп турагъан нечакъы адам къырылды, дав ёлдашлары, тюзелмей къалгъан нечесе ожакълар…, — деп ол кёп заман сёйлемей токътагъанда, ону ойларын сёзсюз де англама бажарыла эди. Ол гьар заман бизин де Ватаныбызны, элибизни сююп яшама насигьатлар бере эди», — дей Абдулла Жанакъаевични къызы Макка.

А. Гьажимурзаевни авлетлери атасыны насигьатларына амин болуп, татывлу агьлюлер къуруп, оьзлени авлетлерин де, ва оланы яшларын да тюз ёллагъа салып тарбиялап яшайлар. Оларда атасын ва уллуатасын гьюрмет булан эсгерелер.

Бугюнлерде Абдулла Жанакъаевич бизин арабыздан гетип, герди дюньягъа гёчген. Тек о билим, тарбия берген яшлар ва къызлар ону унутмай насигьатларын эсгере болалар.

Макъаланы ахырында, мен оьзюмде А.Ж.Гьажимурзаевни 1976-нчи йыл Бабаюртдагъы 2 номерли орта школада таныгъанман. Мен охугъан юртда школа 8-йыллыкъ экенге гёре, охувубузну узатмакъ учун автобуслар булан Бабаюртгъа школагъа геле эдик. Юртдагъы школада немис тилни гечмесем де мен бу дарсда олтурмакъ токъташдым. Немис тилни англамасам да, ол яшлагъа дарсны, тындырыкълы англатагъан кюйге къарап, охувчулагъа юрегини теренинден гелеген, гьар яшгъан бакъгъан якъдагъы сююв, асиллик гьис этиле эди. Олай буса муаллимге де тынгламагъа да, охувгъа муштарлы да боласан.

Оьмюрюню кёп йылларын яшёрюмлеге билим беривге багъышлагъан А.Ж.Гьажимурзаев йимик муаллим халкъыны эсинде къалажакъ ва даим уьлгю болуп токътажакъ.