Яшавуну аслам пайын савунчулукъгъа бергенлер

Гьалиги заманда савунчулукъ бек тынчлашгъан, неге тюгюл сыйырлар аппаратлар булан савула. Алда буса къол, сонг-сонг машин булан савагъанда, гючюнг-къуватынг болмагъа герек эди. Янгыз гюч болуп къалгъандан болмай, оьз ишингни, сыйырланы сюймеге де, къатты савлугъунг болмагъа да тарыкъ. Шолай чыныкъгъан, къатты хасиятлы, Загьматны ветеранлары, эринмей, арымай-талмай, танг намаздан туруп, савун челегин къолуна да илип, фермагъа алгъасагъан хамаматюртлу савунчулар Бийке Нажмутдиновна Акъмурзаеваны, Пиймахан Арсланалиевна Сайитагьматованы, Айзан Отарбиевна Идрисованы, Хеди Абдулкъадировна Къазанбиеваны гьакъында эсгермеге сюемен.

Озокъда, он сегиз йыллыкъ къызъяшлагъа татли юхудан да айырылып, сувукъ аранлагъа да гирип, ишлемеге тынч болмагъан, тек оланы ругьу ва тарбиясы башгъа болгъан демеге ярай. Бугюнлерде де олар уллу чагъына етишген буса да, оьзлени касбусун яшавуну бир сююнч гесегидей эсгере.

Шолай, сыйырланы оьзгече кёп сюеген, гьарисине бир ат да тагъып, оланы гьакъында ойлашагъан савунчуланы бириси — Бийке Акъмурзаева. Ол дав битмеге бираз къалгъанда, 1945-нчи йылда 14-нчю апрелде Хамаматюртда тувгъан. Он алты йыллыкъ чагъында «Хамаматюрт» совхозда савунчу болуп ишлеп башлагъан. Оьзюню отуз йыл оьмюрюн ол савунчулукъ касбугъа багъышлагъан.

Гиччинев къыз, къолуна челегин де алып, аягъына резин этиклер де гийип, тангда, сагьат уьчде фермагъа алгъасай болгъан. Бары да сыйырланы тазалап, савуп битип, сютлени тапшургъанча, хыйлы заман оьте ва Бийке Нажмутдиновна уьюне къайтып, уьй къуллукъларын этип битгенче, ахшамгъы савунгъа бармагъа заман геле болгъан. Фермагъа етише туруп, ол гьар сыйырны атын айтып къычырагъанда, олар чаба туруп муну янына геле болгъанлар.

Оьзюню шо абурлу савунчулукъ касбусунда загьмат тёгеген заманда, Бийке Акъмурзаева тюрлю-тюрлю ярышларда ортакъчылыкъ этген.

Шолай ол Къызлар районда сыйырланы машин булан савагъанланы арасында оьтгерилген республика ярышда биринчи ерге ес болуп, Челябинск шагьаргъа Бютюнсоюз ярышлагъа йиберилген. Онда буса, 51 адамны арасында 31-нчи ерни алып къайтгъан. Шо саялы Бийке Нажмутдиновнаны «1974-нчю йылдагъы Социал ярышланы утувчусу» деген белги булан савгъатлагъан. Ондан къайры да, къайратлы загьматы саялы Бийке Акъмурзаевнаны кёп савгъатлары: «3-нчю даражалы Загьматны макътавлукъ Ордени», «Коммунист загьматны ударниги», «СССР-ни XI-нчи бешйылллыгъыны ударниги» деген белгилери, В.И.Ленин тувгъанлы 100 йыл тамамланагъангъа гёре «Къайраты загьматы саялы» деген медалы ва кёп-кёп Грамоталар. Олай да Бийке Нажмутдиновна «Загьматны ветераны» деген атгъа да ес болгъан.

Бийке Нажмутдиновна он етти йылны узагъында савунчуланы башчысы болгъан, оьзюню касбусуну мердешлерине хоншу Уцмиюртдагъы савунчуланы да уьйретген.

Колхозлар — совхозлар тозулгъан сонг да, Бийке Акъмурзаева бош турмагъан. Ол 1991-2010-нчу йылларда школада техничка болуп да ишлеген. Гьали Бийке Нажмутдиновна ял алывда, авлетлерини авлетлеринден де сююнюп, агьлюсю Нажмутдин булан бирге насипли яшай.

Бийке Акъмурзаева булан бирге къайратлы кюйде загьмат тёкгенлени бириси — Айзан Отарбиевна Идрисова.

Айзан Идрисова 1956-нчы йылда Къыргъызияда тувгъан. Ону яшлыгъы Османюртда оьтген. Хамаматюртлу Руслан Байбулатовгъа эрге гелген сонг, Айзан Отарбиевна «Хамаматюрт» совхозгъа ишчи гьисапда, сонг савунчу болуп чыкъгъан. Ону къалгъан яшаву бек къыйын шартларда оьтген. Яппа-яшлайын эри де гечинип, эки яш да булан Айзан Идрисовагъа яшав къурмагъа тынч болмагъан. Шо саялы ол гечесин-гюнюн бир этип, загьмат тёкген. Савунчу болуп ишлеген чакъы заманында Айзан Отарбиевна гьар заман биринчи сыдраларда болгъан.

1987-нчи йылда Айзан Отарбиевна савунчулукъну къоюп, инныргъа ишлемеге, сонг клубгъа техничка болуп чыкъгъан. Айзан Идрисова не ерде ишлесе де, оьзюню ишин намуслу кюйде кютген ва ёлдашларыны арасында абур къазангъан.

Хамаматюртгъа аты яхшылыкъгъа айтылгъан савунчу Пиймахан Арсланалиевна Сайитагьматова савунчуланы арасында лап гиччиси болгъан. Ол он дёрт йыллыкъ чагъында ишлеп башлагъан. Тек нечакъы яш болса да, уллу савунчулардан артда къалмай, гьаман биринчи сыдраларда юрюген. Пиймахан Сайитагьматованы къысмат ёлу бек къужурлу.

Пиймахан Арсланалиевна 1952-нчи йылда Хамаматюртда тувгъан. 1966-нчы йылда загьмат ёлун «Хамаматюрт» колхозда башлагъан, сонг да 1979-нчу йылдан тутуп, совхозда савунчу болгъан. 1974- нчю йылда Магьачкъаладагъы юрт хозяйство техникумну агроном факультетине охумагъа тюшген. 1977-нчи йылдан тутуп отуз йылны узагъында агроном болуп ишлеген.

1983-нчю йылда техникумда оьзю булан бирге охугъан тавлу улан Рашитбек Сайитагьматовгъа эрге баргъан. Эрге башгъа юртгъа барса да, къысмат буланы Хамаматюртгъа къайтаргъан. Пиймахан Арсланалиевна бугюнлерде пенсияда буса да, уьйде бош олтурмай, юрт администрацияда техничка болуп ишлей.

Яшёрюм чагъындан уллу чагъына етишген бу асил тиштайпаны къыйын загьматы белгиленмей къалмагъан. Ол «Социал ярышланы утувчусу», «Коммунист загьматны ударниги» деген медаллар, Комсомолну Обкомуну ва Юрт хозяйствону министерлигини Грамоталары булан савгъатлангъан.

Бугюнлерде Пиймахан Арсланалиевна оьзюню кёп сюеген агьлюсю Рашитбек булан татывлукъда яшайгъаны 38 йыл бола. Оланы 3 къызы ва 1 уланы бар.

Уьстде эсгерилген савунчулар булан бирге ишлегенлени арасында Хеди Абдулкадыровна Къазанбиева да бар. Ол 1952-нчи йылда Жалабат областда тувгъан, сонг Патиматотарда яшагъан. 1970-нчи йылда хамаматюртлу Абдул Къазанбиевге эрге гелген ва шо йылдан тутуп фермада савунчу болуп ишлеп башлагъан.

36 йылны узагъында бир касбуда чалыша туруп, Хеди Къазанбиева кёп уьстюнлюклеге етген. Эртен танг намаздан ва ахшам геч болгъанча сыйырланы да савуп, сютлени тапшуруп, уьюне къайтгъанда да, уьй къуллугъун да кютюп яшагъан.

Оьзюню загьмат ёлунда Хеди Абдулкъадыровна кёп ярышларда ортакъчылыкъ этген. Биринчиликни алагъаны саялы, Хеди Абдулкъадыровна РК КПСС-ни Гьюрметлев Грамотасы, исполкомну район Советини Грамотасы булан, ондан къайры да ол В.И.Ленин тувгъанлы 100-йыл тамамланагъангъа гёре «Къайратлы загьматы саялы» деген медал булан савгъатлангъан. 1968- нчи йылда Хеди Къазанбиева комсомолну уьюрю болгъан, 1978-нчи йылда ДАССР-ни МСХ комбинатында охугъан.

Бугюнлерде Хеди Абдулкъадыровна пенсияда. Ол савунчулукъ касбуда тёкген къыйынлары саялы «Загьматны ветераны» деген атгъа лайыкълы болгъан.

Бу савунчу къатынлар, ферма тозулуп, кёпден ишден тайгъан буса да, бир-бири булангъы къатнавну уьзмегенлер, олар къызардашлар йимик, бир-биревню къыйынына- тынчына табулалар. Заман-заманда бир ерде жыйылып, къыйынлыкъда буса да, татывлукъда оьтген йылларын эсге алалар.