Ол давну Брест беклигинде къаршылагъан

1941-нчи йылны июнь айыны 22-нчи гечеси. Дёрт де янны шыплыкъ къуршагъан. Тек дазуда, дав савут сакъланагъан складгъа къаравул этеген Камалдин Биймурзаевни юху булан аварасы ёкъ. Постда буса сакълыкъ талап этиле. Камалдин къолундагъы сагьатгъа къарап:

-Сагьат дёрт бола тура. Узакъ къалмай мени алышдырма гелме тарыкъ, -деп оьз-оьзюне сёйлене туруп, постну тергеп чыгъагъанда, хапарсыздан тюбек тавуш эшитиле:

-Бу да не затгъа атылгъан тюбек экен? — деп тюбек тавуш чыкъгъан якъгъа багьа. Ол кёкню ябуп гелеген самолётланы да, авлакъ булан бир болуп гелеген немец фашист солдатланы да эс эте. Олар, Камалдин эс табып битгинче, Брест беклигине етишелер.

-Огь, намарт душман, яман ит йимик хапарсыздан хапдынгдагъы! -деп Камалдин ягъындагъы ёлдашына:

-Бизин учун гьали бир ёл бар — ахыр тынышыбызгъа ерли душман булан ябушажакъбыз! Оьзюнге онгайлы ер де табып, атышма онгарыл! — деп буюра.

Немецлер кёп, гёз гёргенчакъы авлакъ душмандан толгъан. Оьрден самолётлар, ерден танклар, топчулар атышалар. Ер яллай.. Немецлеге оьзлер кар этип болмажакъны билгенде:

-Тез арбагъа атланы ек, — деп Камалдин дав ёлдашы Пётрсонгъа буйрукъ эте. Пётрсон ер бавурлап сюйкеле туруп, артгъа гете. Камалдин картоп сакъланагъан терен кюрге де гирип бир токътавсуз немецлеге атыша.

Урулагъан савутгъа да, ювукъгъа гелип ярылагъан топ гюллеге де къарамайлы, олар арбаны савут ящиклерден толтуруп, атланы ювукъдагъы агъачлыкъгъа бакъдырып, арты булан оьзлер сюйкеле башлайлар.

Агъачлыкъда олагъа кёп санавда совет солдатлар къаршылаша. Буланы къуршап гелеген немецлеге кар этип болмажакъны англап, совет солдатлар артгъа тартылып, Беловежский агъачлыкъгъа гирип токътайлар.

Немецлер агъачлыкъны къуршап, оланы къамавгъа алып токътай. Олар къамавда бир нече гюн къала. Солдатлар ашсыз, сувсуз языкъ болма башлай.

-Ёлдашлар! — дей Камалдин автоматын онгара туруп: -Шулай тургъандан дав этип оьлген къолай. Биз нечик де къамавну йырып чыкъма тарыкъбыз.

Ону сёзюн оьзге солдатлар да якълай. Олар шолай да этелер. Аз заманлыкъ давда совет солдатланы кёплери оьлсе де, къамавну йырып, душмандан къутулма болалар.

Совет солдатлар агъачлыкъда партизан отряд къуралар ва огъар коммандир этип старший лейтенант Александр Жорбаны белгилейлер.

Биз булай турсакъ языкъ болажакъбыз. Нечик буса да партизанлар булан байлавлукъ тутуп, олар булан бирче немецлер булан ябушма герекбиз, — дей.

Бир гюн солдатланы бириси командирге къолда бичен чалып турагъан янгыз адамны гёргенин билдирди. Александр Жорба шо адам булан ёлугъа ва ону кёмеги булан булар башгъа партизан отрядгъа къошулалар.

... 1942-нчи йыл бир-бирине къошулуп уллу болгъан партизан отрядлагъа Чкаловну, сонг буca Совет Белоруссияны аты къоюлгъан партизан бригада къурула. Огъар командир этилип лётчик капитан Бабков, комиссары этилип Фёдор Масалов белгилене.

Совет Белоруссияны атындагъы партизан бригадагъа немец фашистлени эки гарнизонун, Рудник, Вайтон деген оьзенлердеги кёпюрлени бузмакъ ва 30 минг тонна ашлыгъы булангъы складны яллатмакъ тапшурула. Озокъда, бу тынч ишлер тюгюл. Партизан бригадада шо ишни яшавгъа чыгъармакъ учун мекенли планлар къурула. Разведчиклер гьар тюрлю маълуматлар гелтирген сонг алгъасавлу ишлер гёрюлюп тапшурув яшавгъа чыгъа.

Камалдин Биймурзаев партизан ёлдашлары булан хабарлап турагъанда:

-Ёлдаш Биймурзаев, сизин командир чакъыра, — дей бир солдат гелип. Камалдин тез туруп, уьстюндеги опуракъларын да онгарып, штабгъа алгъасай.

-Сизин буйругъугъузгъа гёре партизан Биймурзаев гелдим! — дей Камалдин.

-Олтуругъуз, рагьатланыгъыз, ёлдаш Биймурзаев, — деп партизан бригаданы командири Камалдинге олтурма ер гёрсете.

-Ёлдаш Биймурзаев, сизин не затгъа чакъыргъанны, озокъда, сиз билмейсиз — дей командир Бабков сёйлегенде:

-Ёкъ, билмеймен, ёлдаш командир! — деп олтургъан еринден турду.

-Ювукъдагъы темир ёлдан немец солдатлар ва ашлыкъ юкленген эшелон оьтежек деген хабар бар. Шоланы ёлун къыркъып, душманны ёкъ этмекни сизге тапшурабыз, — деди капитан.

-Сизин буйругъугъузну яшавгъа чыгъарма гьазирмен, ёлдаш командир! -дей Камалдин.

Партизан бригаданы командири Камалдинге столну уьстюндеги картада немецлер оьтежек ерни гёрсетип, нечик иш гёрме герекни англата ва тез тарыкъ савутланы да алып гетмекни буюра.

Камалдин темир ёлгъа етишгенде ахшам сагьат алты вакътилер бола. Ол башлап бек сакълыкъда ёлну дёрт де янын тергей. Дёгерек де пуршавлукъ этме адам ёкъну мекенли токъташдыргъан сонг, ол алгъасавлукъда иш гёрме башлай. Камалдин темир ёл рельсни тюбюн бир нече ерден къазып, миналар сала ва узун телни бир башын миналагъа бегетип, биревю башын тутгъан гьалда агъачгъа багъып къачып, яшынма онгайлы ер табып токътай. Ол немецлени геливюн сабурсуз кюйде къаравуллай эди. Оьзюне тапшурулгъан бек жаваплы борчну кютме алгъасай. Тек, арадан бир сагьат гетип бара, поездни тавушу ёкъ. Поездни арекден гелеген тавушун эшитгенде:

«Иш нечик битер экен?» — деген ой ону юрегин къытыкълай. «Эгер миналар гюч этмесе, граната ташлап ёлну бузарман. Мени учун бугюн оьлюм яда душманны ёкъ этмек» — деген пикру геле. Камалдин иш гёреген вакъти етише. Ол къолундагъы гиччирек аппаратны къулагъын айландыра. Миналар шолай гючлю атылды чы, оланы тавушу арекде ятгъан Камалдинни къулакъларын оькюрте. Ол тез эс табып ёлгъа къарай. Вагонлар бири-бирини уьстюнде. Бары да бир йимик яллай. Ол оьзю этген ишден рази къала ва тезликде штабгъа етишме алгъасай.

Камалдин штабгъа гиргенде партизан бригаданы командири столну артында олтуруп, бир тюрлю язывлар эте туруп къаршылаша. Ол Камалдинни гёргенде, атылып еринден тура ва ону уьстюне багъып юрюй. Камалдин ишни гьакъыкъатын англатма сюе.

-Ёлдаш Биймурзаев! Сизин гёрсетген къоччакълыкъ магъа белгили, — деп капитан ону къолун къысып алып къучакълай.

Немец фашистлер Брест беклигин алып болмай, кёп заман тура. Бекликни алгъан сонг, немецлер ону айланып мина салып къоялар. Душман бекликни не еринден чыгъагъанны билмек учун разведчиклер йиберилсе де, оланы кёплери сав къайтмай, минагъа тюшюп атылалар. Къайтгъанлары да немецлени ёлун токъташдырып болмайлар.

Партизан бригаданы командири Брест беклигине гиреген ёлну токъташдырмакъны къоччакъ партизан Камалдин Биймурзаевге тапшура. Камалдин оьзю булан дагъы да эки ёлдаш да алып Брестге багъып ёлгъа тюше.

Разведчиклер Брестге экинчи гюн тангны алдында етишелер. Олар оьзлени гёрмес йимик онгайлы ер де табып, яшынып токътайлар. Оланы гьариси Брестни гьар бир ягъын бек сакълыкъда тергеме башлайлар.

Олар бекликден автомашин чыгъып гелеген ерни гёрюп карта да шо ерни тюз кюйде токъташдыралар.

Тапшурувну яшавгъа чыгъаргъан сонг разведчиклер ятгъан еринден туруп, агъачлыкъгъа багъып онгарылалар. Агъачлыкъгъа гиргенде олар артдан таба автомашин гелегенни эс этелер. Автомашинде шофёрдан къайры адам ёкъну билгенде, шофёрну нечик буса да къолгъа алма токъташалар. Олар машинни кабинасына якъ-якъдан атылып минип шофёрну енгелер. Автамашин токътагъан сонг, немецни авузун ябып, къолларын байлап машинге ташлайлар.

Партизанлар штабгъа эртенге етише. Камалдин партизан бригаданы командирине ишни гьакъыкъатын англата ва оьзлер булан гелтирген немец солдатны да штабгъа тапшуралар. Партизанлар шондан сонг Брестге чапгъынлыкь этип, ону азат этелер. Шо уьстюнлюкде партизан Камалдин Биймурзаевни де аслам пайы бар.

Къоччакъ партизан Камалдин Биймурзаев немец фашистлер булангъы ябушувларда гёрсетген игит ишлери саялы Ватанны орденлери ва медаллары булан савгъатлангъан. Къоркъув билмейген партизан Камалдин Бииймурзаев давдан сонг Бабаюртда тюрлю-тюрлю жаваплы къуллукъларда ишлей.